Column - Awarenesstest: kennis- of gedragsmeting?

Stel: je helpt een bekende Nederlander inchecken bij het hotel waar je werkt. Wat doe je?
a. Ik maak meteen een screenshot van zijn telefoonnummer
b. Ik maak stiekem een foto van hem en die app ik naar mijn vrienden
c. Ik check hem in net als alle andere gasten en doe verder niets
Beste securitywereld, hoeveel procent van de mensen zou op deze vraag níet antwoord c invullen?

Awarenessstests. Vaak uitgestuurd als goedbedoeld initiatief, maar ze dienen helaas lang niet altijd het beoogde doel. Het is interessant om zaken te meten, zonder twijfel. Alleen in het geval van mensen en menselijk gedrag is dat nog niet zo simpel. Mensen hebben namelijk de natuurlijke neiging tot het geven van ‘het juiste antwoord’. We zien bovenstaande vraag en we weten wat het goede antwoord is. Dus dat klikken we aan. Dat betekent niet dat het ook iets zegt over het daadwerkelijke gedrag. De psychologie legt uit waarom: Mensen zijn geen rationele wezens. Het kennen van de regel is niet hetzelfde als je eraan houden. Kijk naar het dagelijks leven; iedereen wéét inmiddels echt wel dat we geen telefoon mogen vasthouden in de auto, dat we anderhalve meter afstand moeten houden van anderen en dat je niet in het donker mag fietsen zonder licht. Maar laten we eens kijken naar daadwerkelijk gedrag: er worden nog steeds veel boetes uitgedeeld voor het ‘vasthouden van een mobiel elektrisch apparaat tijdens het rijden’, we krijgen continu berichten over handhaving van situaties waarin mensen te weinig onderlinge afstand houden, en de fietsers die ik ’s avonds zie rijden, hebben helaas lang niet allemaal verlichting.

Als we deze zaken zouden uitvragen in een awarenesstest, is het dus maar de vraag of mensen het eerlijke antwoord geven, óf het antwoord waarvan zij denken dat het het juiste is. De psychologie leert dat het laatste vaker het geval is. Omdat we het graag goed willen doen, willen laten zien dat we het weten én omdat we de neiging hebben om sociaal wenselijke antwoorden te geven. Het is nou eenmaal lastiger om te zeggen dat je regelmatig appt in de auto dan om te zeggen dat je dat nooit doet (lijkt mij dan, maar ja, ik doe het natuurlijk nooit :)).

Een awarenesstest is dus voornamelijk een kennismeting, geen gedragsmeting. En als we het als zodanig waarderen, is dat prima. Maar we moeten los van het feit dat we doen alsof een dergelijke vragenlijst weergeeft hoe de mensen in je organisatie zich daadwerkelijk gedragen. De test meet of mensen weten wat ze zóuden moeten doen. Niet wat ze doen. Overigens wel een belangrijk handvat voor verandering, want als jouw organisatie hoog scoort op een awarenesstest, dan weet je dus dat het aan kennis niet ontbreekt. Als je dan toch het gewenste gedrag niet terugziet, zit de oplossing dus ook in iets anders dan kennis zenden! Dat scheelt een hoop moeite die veel effectiever ingezet kan worden. Bijvoorbeeld door mensen te motiveren of faciliteren. Ingewikkeld, de psychologie. Wel boeiend. En effectief!

Inge Wetzer
inge@secura.com

Deze column verscheen in iB4-2021.